DEDE KORKUT HIKÂYELERI:

                         (Kitab-ı Dede Korkut Ala Lisan-ı Taife-i Oguzhan)

(Oğuzların Diliyle Dede Korkut Kitabı)

*Oğuz Türklerinin diğer Türk boylarıyla ya da Rum, Abaza ve Gürcülerle yaptıkları savaşlara ait destanî hikâyelerdir.

*Dede Korkut hikâyeleri on iki hikâye ile bir önsözden oluşmaktadır.

*Halk arasında söylene söylene XIV. yüzyılda son şeklini almış, 15. ve 16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.

*Hikâyelerin yazarı belli değildir.

*Destandan halk hikâyeciliğine geçiş döneminin ilk ürünlerindendir.

*Dede Korkut hikâyelerinin biri Almanya’da Dresden Kütüphanesi’nde, diğeri Vatikan’da olmak üzere, iki yazma nüshası vardır.

*Dede Korkut’un Türkler arasında, ağızdan ağıza, dilden dile dolaşan hikâyeleri XV. yüzyılda Akkoyunlular devrinde Dede Korkut Kitabı adıyla bir kitapta toplanmış, böylelikle sözden yazıya dökülmüştür.

*Bu hikâyeler, Türk ruhuna, Türk düşüncesine, Türk kültürüne ve hayat tarzına ışık tutan en açık belgelerdir.

*Dede Korkut, Oğuz Türklerini, onların inanışlarını, yaşayışlarını, gelenek ve göreneklerini, yiğitliklerini, sağlam karakteri ve ahlakını, ruh enginliğini, saf, arı, duru bir Türkçe ile dile getirir.

*Hikâyelerde olaylar, nesir; kahramanların duygu ve düşünceleri, nazımla dile getirilmiştir.

*Hikâyelerin dili, atasözleri, deyimler, tekerlemeler ve dualarla süslü, ifade gücü yüksek, zengin bir halk Türkçesidir.

*Arı bir dil (Azeri Türkçesi) kullanılmış, olağanüstü olaylara yer verilmiştir.

*Türkçenin canlı ve doğal anlatım güzelliğini gösteren hikâyelerde ses tekrarları da sıkça yer almaktadır.

*Hikâyelerdeki şiirlerde, çalınan kopuzların kıvrak ritmi, yanık havası vardır.

*Dede Korkut’un kahramanları; insanlara iyiliği ve doğruluğu öğütler; güçsüzlerin, çaresizlerin, her zaman yanındadır; tok sözlü, sözlerinin eridirler.

*"Geçiş dönemi" sözü bu eser için anahtar kavram niteliğindedir.

*Eser, destan geleneğinden halk hikâyesine geçişin izlerini taşır.

*Türklerin eski dinlerinden yeni dinleri olan İslamiyet'e geçişin etkilerini ortaya çıkarır.

*Dedem Korkut, kimi zaman bir şaman gibidir; kopuz çalar, şiirler söyler; kimi zaman ise bir din bilgini gibi davranır.

*Eserde nazımla nesir iç içedir. Destanlar şiir biçimindedir, halk hikâyeleri düzyazı biçimindedir.

*Hikâyelerin manzum bölümleri şekil bakımından kuralsızdır.

*Hikâyelerde, olağanüstü olaylar ile gerçeğe uygun olaylar yan yana, iç içedir.

*Dede Korkut, hikâyelerin anlatıcısıdır; ancak kimi hikâyelerde kahraman olarak ortaya çıkar.

*Hikâyelerin değişik yerlerinde tekrarlanan kalıplaşmış sözler vardır.

*Yiğitlik, fedakârlık, aşk, boylar arasındaki savaşlar hikâyelerde işlenen başlıca konulardır.

*Dede Korkut hikâyelerinde ikiyüzlülük yoktur.

*Bütün beyler ve kadınlar merttirler.

*Anneye çok değer verilir, Oğuzlara göre “ana hakkı Tanrı hakkıdır”.

*Tercih edilen çocuk, erkektir.

*Hikâyelerdeki hayat tarzı, göçebeliktir.