Βιέννη, 20 Μαρτίου 1913

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

σήμερα είναι η πρώτη μέρα που αποφασίζω να σου γράψω. Σήμερα γίνομαι δεκατριών χρονών! Από σήμερα είμαι εγώ υπεύθυνος για τις πράξεις μου. Από σήμερα γίνομαι Μπαρ Μιτσβά. Νιώθω λίγο σαν να βάρυναν οι ώμοι μου. Θα είμαι άραγε ένας σωστός και άξιος γιος των εντολών; Η σημερινή ημέρα ήταν πολύ συγκινητική, την προετοίμαζα καιρό τώρα με το ραβίνο μας. Από νωρίς το πρωί βρέθηκα στη Συναγωγή για την πρωινή λειτουργία του Σαμπάτ. Μαζεύτηκαν όλοι οι συγγενείς και γιορτάσαμε αυτή τη σημαντική ημέρα με αγάπη, δημιουργώντας μια χαρούμενη ατμόσφαιρα. Ο μπαμπάς και η μαμά ήταν πολύ περήφανοι για μένα και ολόκληρη η οικογένεια μου προσέφερε δώρα που μου έφτιαξαν ακόμα πιο πολύ το κέφι. Έπειτα φάγαμε νόστιμα πιάτα που μαγείρεψε η μητέρα και η αδερφή μου και στη συνέχεια συζητήσαμε τα νέα μας. 

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, γέλασα πάρα πολύ μέχρι που ο θείος Ιγνάτιος ανέφερε κάποια γεγονότα που συμβαίνουν στην Ευρώπη. Διάφορες χώρες έχουν έρθει αντιμέτωπες μεταξύ τους και έχουν δημιουργήσει δύο αντίθετα στρατόπεδα. Ο τρόμος της σκιάς του πολέμου κατέληξε να είναι η μόνη μου σκέψη. Ένας κόμπος ήρθε και κάθισε στο λαιμό μου και ένας κρύος ιδρώτας διαπέρασε το κορμί μου. Έχω πολλά όνειρα! Θέλω να ζήσω μια γεμάτη και ήρεμη ζωή. Θέλω να βλέπω χαρούμενους τους γύρω μου. Δεν θέλω σκυθρωπά και ταλαιπωρημένα πρόσωπα.  Τα πράγματα όμως δεν προμηνύουν κάτι καλό. Έχουν δημιουργηθεί δύο συμμαχίες, η Αντάντ και οι Κεντρικές Δυνάμεις σπέρνοντας τον πανικό όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Επιπλέον, η χώρα μας έχει συμμαχήσει με την Γερμανία, την Βουλγαρία και την Οθωμανική αυτοκρατορία, χώρες οι οποίες είναι ισχυρές, αλλά βρίσκονται σε σύγκρουση κυρίως με την Αγγλία

και την Γαλλία που είναι εξίσου δυνατές. Ένας  πόλεμος μόνο σε πανωλεθρία θα μπορούσε να καταλήξει για όλες τις μεριές.

Φοβάμαι! Φοβάμαι πολύ, διότι είμαι τόσο ανήμπορος να σταματήσω όλα τα αρνητικά πράγματα που συμβαίνουν. Δεν θέλω να συμβεί κάτι στην οικογένειά μου, τους φίλους μου. Δε  θέλω να αιματοκυλιστούμε λόγω των πολιτικών συμφερόντων. Ο πόλεμος μόνο ηττημένους αφήνει, καλό μου ημερολόγιο.

                                                                                                                            Βιέννη, 11 Ιουνίου 1919

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

πέρασε αρκετός καιρός από την τελευταία φορά που σου έγραψα και έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Ο πόλεμος που τόσο φοβόμουν, τελικά δεν αποφεύχθηκε.  Ευτυχώς όμως, τελείωσε πριν μερικούς μήνες, κάτι που ίσως φαίνεται ευχάριστο, αλλά στην πραγματικότητα άφησε πίσω του εκατομμύρια απώλειες ανθρώπινων ζωών. Η οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη έχει χειροτερέψει λόγω των πολεμικών αποζημιώσεων που επιβλήθηκαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο σε συνδυασμό με μία περίοδο πληθωρισμού και αυτό έχει ως αποτέλεσμα άνθρωποι να χάνουν τις δουλειές τους, ακόμα και να μην έχουν να φάνε. Ο πόλεμος μου στέρησε δύο ξαδέρφια και έναν θείο. Κάθε πόλεμος σημαίνει απώλεια, σημαίνει πόνο, σημαίνει δυστυχία. Όμως οι άνθρωποι δε διδάσκονται ποτέ από τα λάθη τους. Να, γιατί αγαπώ την ιστορία, γιατί ξέρουμε. Κι όμως, η αλαζονεία πάντα πρυτανεύει στη θέση της λογικής.    

Δεν μπορώ να δικαιολογήσω κανένα. Όμως πιστεύω πως βγήκα πιο δυνατός μετά από όλο αυτό. Αλλά, αγαπημένο μου ημερολόγιο, φτάνουν οι αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα, γιατί έχω κι ένα ευχάριστο νέο για σένα. 

Λοιπόν….Γνώρισα ένα κορίτσι! Ονομάζεται Μάγια και μένει δύο τετράγωνα πιο κάτω από το σπίτι μου. Βρεθήκαμε για πρώτη φορά στην κεντρική πλατεία της πόλης και γνωριστήκαμε μέσω μιας κοινής μας παρέας. Στη συνέχεια, συζητήσαμε διάφορα πράγματα και, από όταν άρχισε να μιλάει, δεν μπορούσα να σταματήσω να την κοιτάζω. Μπορεί να πει κανείς πως ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Έπειτα  αυτή έφυγε νωρίς, διότι είχε κάτι δουλειές και εγώ δεν πρόλαβα να τη χαιρετήσω. Έτσι αποφάσισα να της γράψω ένα γράμμα για να  συναντηθούμε μόνοι μας αυτή τη φορά. Νομίζω πως δεν της είμαι αδιάφορος  -από ό,τι έχω ακούσει - οπότε θα περάσουμε πολύ ωραία και ελπίζω να μην παραμείνουμε μόνο φίλοι... 

Ημερολόγιό μου, η Μάγια έχει καστανόξανθα μαλλιά, γαλάζια μάτια και γενικά πολύ όμορφο πρόσωπο και σώμα που μαζί με την προσωπικότητά της συνθέτουν ένα τέλειο σύνολο. Τέλος πάντων, ανυπομονώ να την δω και να τα πούμε από κοντά και επειδή η συνάντησή μας είναι σε λίγες ώρες πάω να ετοιμαστώ, οπότε σε αποχαιρετώ. Αντίο!

                                                                                      Βιέννη, 24  Ιουνίου 1921

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

σήμερα νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σου μία από τις πιο υπέροχες στιγμές της ζωής μου. Θυμάσαι το κορίτσι που σου είχα αναφέρει την τελευταία φορά; Με αυτό το κορίτσι εδώ και τρεις μέρες είμαστε πια και επίσημα  σύζυγοι. Ακόμα δεν μπορώ να το πιστέψω. Δε χορταίνω να την κοιτάζω, να την φιλάω και να τη σφιχταγκαλιάζω. Αισθάνομαι ο πιο τυχερός άνθρωπος αυτού του κόσμου! Σα να έχω βγάλει φτερά και τίποτα να μη με φοβίζει πια. Μπορεί ακόμα να υπάρχει η σκιά και η αβεβαιότητα που άφησε ο πόλεμος πίσω του, όμως εμείς θα τα καταφέρουμε. Θα ξαναφτιάξουμε τις ζωές μας, θα πατήσουμε πάλι στα πόδια μας. Μου αρκεί που έχω τη Μάγια δίπλα μου και όλα θα γίνουν.

Μια μέρα πριν από το γάμο ήταν μια μέρα χαλάρωσης και περισυλλογής, ενώ οι συγγενείς και οι φίλοι περνούσαν από το σπίτι για  να

 δώσουν τις ευχές της τελευταίας στιγμής. Είχα να δω τη Μάγια μου μία ολόκληρη εβδομάδα και μου φάνηκε σαν αιώνας... 

Όταν την είδα να φτάνει στη συναγωγή, μου κόπηκαν τα πόδια. Δε θυμάμαι να έχω νιώσει μια τόσο δυνατή συγκίνηση στη ζωή μου ως τώρα. Ήταν σαν άγγελος! Αισθανόμουν ο πιο τυχερός άνθρωπος στο κόσμο και μάλλον είμαι καλό μου ημερολόγιο. Όλοι ήταν πολύ συγκινημένοι και συμμετείχαν με μεγάλη χαρά. Το λόγια, οι ευχές και οι επτά ευλογίες του Ραβίνου ακόμα ηχούν στα αυτιά μου. Όταν στο τέλος της τελετής έσπασα το ποτήρι με το πόδι μου, ένιωσα ότι με τη Μάγια στο πλευρό μου μπορώ να αντέξω τα πάντα. 

Μόλις βγήκαμε από την Χουπά άρχισαν όλοι να τραγουδούν και να χορεύουν. Τα φαγητά και τα γλυκά ήταν όλα υπέροχα. Είχαμε όλοι ανάγκη αυτή την γιορτή. Ήταν μία ανάσα χαράς μέσα στο γενικότερο ζοφερό κλίμα

σα να θέλαμε να ξορκίσουμε το κακό, σα να θέλαμε να αφήσουμε – έστω για λίγο- πίσω όλα αυτά που μας βαραίνουν τόσο καιρό. Η ζωή, όσες πίκρες και αν έχει, έρχεται μία ευτυχισμένη στιγμή και σου δίνει τη δύναμη να συνεχίσεις. Αυτή δεν είναι τελικά η μαγεία της ζωής; Καλό μου ημερολόγιο, θα σε αφήσω τώρα. Τρέχω να αγκαλιάσω τη Μάγια μου. Μόλις μαγείρεψε το αγαπημένο μου Χαροσέτ και μοσχοβολάει όλο το σπίτι.  

                                                           Βιέννη, 14 Νοεμβρίου 1923

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

σήμερα είναι η πιο ξεχωριστή μέρα της ζωής μου.  Είναι η μέρα που νιώθεις

ότι για λίγο μοιράζεσαι με το Θεό τη μαγεία του σύμπαντος. Σήμερα γεννήθηκε ο γιος μου, ο Μάξ. Είμαι ο πιο ευλογημένος άνθρωπος στο κόσμο, γιατί έγινα μάρτυρας του πιο όμορφου θαύματος, του θαύματος της ζωής. Δε χορταίνω να τον κοιτάζω. Η αγάπη μας ολοκληρώθηκε δίνοντας μας το μεγαλύτερο δώρο του έρωτα. Μας χάρισε ένα πανέμορφο μωρό με υπέροχα ροδαλά μάγουλα και ξανθά μαλλιά σαν αγγέλου. Νομίζω ότι είναι το πιο όμορφο μωρό που έχω δει ποτέ! Η Μάγια μου λάμπει σαν Νύμφη της αρχαιότητας. Πίστεψέ με είναι πιο όμορφη από ποτέ! Αποπνέει μία γαλήνη, μία γλυκύτητα και συνάμα μία δύναμη απόκοσμη. Να δεις πώς θηλάζει το μωρό, πώς του σιγοτραγουδά, πώς τον κανακεύει. Σα να έχει μεγαλώσει μια

ντουζίνα παιδιά. Η αγάπη μου για αυτή κάθε μέρα μεγαλώνει όλο και περισσότερο. Πόσο τυχερός είμαι που την έχω δίπλα μου! Τα συναισθήματα μου όμως για άλλη μια φορά τα σκιάζουν τα γεγονότα. Δε ξέρω πώς πρέπει να νιώσω. Από την μια χαίρομαι τόσο πολύ και συγκινούμαι που έγινα πατέρας, κάνω όνειρα για την οικογένεια μου μέχρι που η πραγματικότητα με ξυπνάει.. Οι επιπτώσεις  του πολέμου είναι αισθητές , η οικονομία της χώρας τραγική , τίποτα δεν είναι σίγουρο, φοβάμαι τι μπορεί να ξημερώσει , αναρωτιέμαι σε τι αδίστακτο κόσμο φέρνω αυτό το πλάσμα.

Πριν μία  εβδομάδα περίπου αποπειράθηκε ο ηγέτης του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, ο Χίτλερ, να κάνει στο Μόναχο πραξικόπημα, να ανατρέψει τη Δημοκρατία  και να καταλάβει την εξουσία.

Ευτυχώς οδηγήθηκε μαζί με τα ηγετικά του στελέχη  ενώπιον του δικαστηρίου και καταδικάστηκαν  για έσχατη προδοσία.  Η κατάσταση είναι έκρυθμη. Νιώθω ότι για άλλη μια φορά είμαστε ανεπιθύμητοι. Για όλα φταί-

νε οι Εβραίοι. Πάντα κυνηγημένοι, πάντα με το φόβο. Γιατί υπάρχει τόσο μίσος στις καρδιές των ανθρώπων; Θέλω να αλλάξουν οι εποχές και ο γιος μου να ζήσει σε έναν κόσμο που αυτά που θα ενώνουν τους ανθρώπους να είναι πολύ περισσότερα από αυτά που θα τους χωρίζουν.

                                                            Βιέννη, 20 Ιουλίου 1932

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

οι εκλογές στη Γερμανία πλησιάζουν και φοβάμαι... Ο πόλεμος  άφησε πίσω του μόνο στάχτες και την Γερμανία μία διαλυμένη χώρα. Πάνω σε αυτή τη δυστυχία  αυτός ο τρελός, ο Χίτλερ, έχει αρχίσει να χτίζει το δικό του μίσος και υπόσχεται να οδηγήσει τη Γερμανία στην απόλυτη δόξα.  Δυστυχώς η σύλληψη και ο καταδίκη του ήταν πολύ καλή εκδοχή για να είναι αληθινή. Λίγους μήνες μετά την καταδίκη αποφυλακίστηκε και συνέχισε το έργο του ανενόχλητος. Μες στη φυλακή είχε το χρόνο να γράψει και το μανιφέστο του για να διακηρύξει ακόμα καλύτερα το μίσος του προς τους Εβραίους και όλους τους εχθρούς της "αρίας" φυλής του.  Ο πάμφτωχος πλέον γερμανικός λαός έχει ταπεινωθεί πλήρως.  Τις προάλλες διάβαζα στην εφημερίδα ότι Γάλλοι στρατιώτες μπήκαν και πήραν ό,τι υλικό βρήκαν από τα εργοστάσια ξυλοκοπώντας εκατοντάδες Γερμανούς πολίτες. Ο Χίτλερ πατάει

πάνω στην απογοήτευση τους και τους δηλητηριάζει με τη θεωρία του περί μιας αρίας φυλής όπου πρέπει πάση θυσία και μόνο με αυτόν στην εξουσία να πάρουν τα εδάφη στην ανατολή και να εξοντώσουν όποιους θα σταθούν εμπόδιο σε αυτό. Μέσα σε αυτούς που θέλει να εξοντώσει, είναι οι κομμουνιστές , οι τσιγγάνοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι ομοφυλόφιλοι και πρωτίστως οι μιαροί  Εβραίοι... Τρέμω στην ιδέα τι θα συμβεί αν τελικά κερδίσει στις εκλογές. Τι θα απογίνουμε; Τρέμω στην ιδέα μην πάθει κάτι ο Μαξ και η Μάγια μου! 

                                                                    Βιέννη, 25 Μαρτίου 1933

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο. Ένα σφίξιμο έχει εγκατασταθεί μόνιμα στο στομάχι μου και παρακολουθώ τα γεγονότα ανήμπορος να αντιδράσω. Αυτό που με στενοχωρεί πιο πολύ είναι ότι έχει χαθεί το χαμόγελο από το πρόσωπο του Μαξ και της Μάγιας. Ευτυχώς που ο μικρός έχει παρηγοριά το πιάνο του και ξεχνιέται παίζοντας τις υπέροχες μελωδίες του. Πόσο απαλύνει η μουσική τις ψυχές των ανθρώπων. Νομίζω ότι είναι το δώρο του Θεού για να αντέχουν οι άνθρωποι τον πόνο.

Ο Χίτλερ, αυτός ο κακοποιός, ο ρατσιστής, ο υπάνθρωπος ανέλαβε εξουσία ως γερουσιαστής. Ο Φραντς φον Πάπεν τον βοήθησε και ο ίδιος έπεισε τον πρόεδρο Πάουλ φον Χίντεμπουργκ να αναθέσει την καγκελαρία στον Χίτλερ. Η συνέχεια δεν θα είναι καλή, έχω ένα προαίσθημα. Ο άνθρωπος αυτός

είναι ικανός για όλα. Οι οπαδοί του μας πετούν μπουκάλια και άλλα αντικείμενα, μας βρίζουν, μας χτυπούν, η κατάσταση είναι αισχρή.

Η εικόνα του Χίτλερ στον διεθνή τύπο να χαιρετά τον πρόεδρο Πάουλ φον Χίντενμπουργκ για να δείξει μία εικόνα γαλήνης και σεβασμού, με εκνευρίζει. Όλοι ξέρουν τι άνθρωπος είναι! Το κόμμα των Ναζί έγινε το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα στη Γερμανία με εκβιασμούς και βία στους δρόμους, μπροστά στα μάτια μας, μπροστά στα μάτια των παιδιών μας. Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ο ιδανικός αρχηγός αυτής της χώρας. Ήδη έχει αρχίσει να χτίζει το ναζιστικό κράτος του. Η εβραϊκή κοινότητα έχει κυριευθεί από φόβο. Μπορώ να το δω στα μάτια των παιδιών, των ενηλίκων και των ηλικιωμένων. Ο τρόμος για το μέλλον... Από την στιγμή που έγινε καγκελάριος οι επιθέσεις σε εμάς και σε άλλες μειονότητες έχουν αυξηθεί και δεν υπάρχει καμία αντίσταση. 

Φοβάμαι, πραγματικά φοβάμαι και δεν ξέρω τι να κάνω. Να φύγω; Δεν μπορώ. Να εξεγερθώ; Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα με εκτελέσουν και μετά η οικογένειά μου θα είναι ανυπεράσπιστη. Δεν μπορώ να κάτσω έτσι και να περιμένω, πρέπει να κάνω κάτι. Αν συνεχίσουμε έτσι τη ζωή μας, τα πράγματα θα δυσκολέψουν κι άλλο. Για να πω την αλήθεια δεν βλέπω φως στο μονοπάτι. Όλα φαίνονται μαύρα και το σκοτάδι σκεπάζει τις ελπίδες μας για το μέλλον.   

                                                                             Βιέννη, 11 Μαΐου 1933

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

πόσο καιρό έχω να σου γράψω για κάτι ευχάριστο; Έχω ξεχάσει πια πώς είναι να χαμογελάς. Σα να ήρθε και να εγκαταστάθηκε μόνιμα η θλίψη στο πρόσωπό μου. Μόνο ο Μαξ και η Μάγια μου με κάνουν καμιά φορά να θυμάμαι ότι κάποτε μπορούσα και να γελάω.

Χθες το ναζιστικό καθεστώς έκαψε αρκετά από τα υποτιθέμενα ‘αντιεθνικά’, όπως τα αποκαλεί , βιβλία, ή μάλλον καλύτερα, αντιγερμανικά. Αυτό με πάει πίσω σε αναφορές από το 1817, όπου κάτι παρόμοιο είχε συμβεί, σε έναν πύργο στη Θουριγγία από γερμανούς φοιτητές. Αχ…,καλό ημερολόγιο, αυτό με θλίβει αρκετά, γιατί για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται πως οι άνθρωποι τελικά δεν μπορούν να αλλάξουν. Όλα είναι σαν ένας τροχός, που προχωράει μέχρι να βρει έστω κι ένα μικρό εμπόδιο και τότε βάζει όπισθεν και αρχίζει

να τρέχει προς τα πίσω. Πέφτει ξανά στις ίδιες λακκούβες, κάνει τις ίδιες στραβοπεταλιές και τελικά βρίσκει το ίδιο εμπόδιο.

Ένας φαύλος κύκλος που δεν έχει τελειωμό. Χάνουμε τις δουλειές μας καθημερινά, μας εξευτελίζουν δημοσίως κι εμείς δε βρίσκουμε τρόπους να επιβιώσουμε. Μας δολοφονούν εν ψυχρώ, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να το αιτιολογούν. Όχι μόνο εμάς αλλά και όσους ενοχλούν ή μολύνουν τις αντιλήψεις τους. Άκουσα πως ο Εθνικοσοσιαλιστικός Γερμανικός Σύνδεσμος Φοιτητών στηρίζει τον Γκέμπελς. Αυτό το τέρας που βγάζει του πύρινους λόγους για την παρακμή και την ηθική διαφθορά που έχει περιέλθει η Γερμανία. Στο όνομα της ευπρέπειας και της ηθικής στην οικογένεια και στο κράτος παρέδωσε στις φλόγες στην πλατεία της Όπερας του Βερολίνου τα γραπτά των Χάινριχ Μαν, Ερνστ Γκλέζερ, Έριχ Κέστνερ και πολλών άλλων. 25.000 τόμοι βιβλίων στην πυρά! Τόσα κατέστρεψαν, προμηνύοντας

μια εποχή κρατικής λογοκρισίας και ελέγχου της κουλτούρας.

Ευτυχώς, η βροχή χάλασε λίγο τα σχέδιά τους. Αρκετοί δεξιοί φοιτητές είχαν ετοιμάσει κι αλλού λαμπαδηδρομίες κατά του αντιγερμανικού πνεύματος. Κάλεσαν κι άλλα υψηλόβαθμα, ναζιστικά στελέχη εκτός από τον Γκέμπελς να βγάλουν λόγους στις συγκεντρώσεις τους. Σε συγκεντρώσεις στις οποίες δεν ‘χορταίναν’ να καίνε ΒΙΒΛΙΑ! Βιβλία για τα οποία άλλοι θα πέθαιναν. Βιβλία τα οποία κάποια παιδιά δεν αποκτούν ποτέ, γιατί δεν έχουν την ευκαιρία. Όλα αυτά απλά δε βγάζουν νόημα στο μυαλό μου. Τι τους έχουμε κάνει και μας μισούν τόσο πολύ; Μας σκοτώνουν χωρίς καν να μας γνωρίζουν. 

Η βεβήλωση τόσων αριστουργημάτων. Οι ναζί δεν διστάζουν μπροστά σε τίποτα. Λεηλατούν και ταπεινώνουν τέτοια έργα τέχνης. Στους δρόμους υπάρχουν αφίσες που εκφράζουν τη ‘δίψα’ των ναζιστών για κάθαρση από τα αντιεθνικά βιβλία. Δίψα για μία ‘καθαρή’ εθνική γλώσσα και πολιτισμό. 

Έχω πλέον πειστεί πως αυτοί οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν, μέχρι να μας εξαλείψουν, εμάς και τον πολιτισμό μας. Δε θα αφήσουν τίποτα από εμάς πίσω. Σαν να μην υπήρξαμε ποτέ… Κι όλα αυτά, γιατί πιστεύουν πως σπιλώνουμε τη χώρα τους, τις ζωές τους. Τίποτα δε βγάζει νόημα πια, τίποτα!

                                                                    Βιέννη, 20 Αυγούστου 1936

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

δεν θα το πιστέψεις τι γίνεται στη Γερμανία. Πριν λίγους μήνες μου ήρθε γράμμα από τον θείο Γιόσεφ που ζει στο Βερολίνο στο οποίο μου επαλήθευσε όλους μου τους φόβους. Μου έγραψε ότι ανακοινώθηκαν νέοι νόμοι από τους ναζί στη Γερμανία. Στέρησαν από όλους τους Εβραίους τη γερμανική υπηκοότητα, απαγόρευσαν τους γάμους με γερμανικού ή συγγενικού αίματος άτομα και τους στέρησαν επίσης όλα τους τα πολιτικά δικαιώματα. Δεν καταλαβαίνω γιατί μας θεωρούν μιάσματα.... Τι είναι αυτό που μας κάνει τόσο κακούς ανθρώπους; Δεν ξέρω. Πώς μπορεί κάποιος άνθρωπος να μισεί έναν άλλο τόσο πολύ; Ακόμα και τρεις ή τέσσερις γενιές πριν να έχει κάποιος εβραϊκές ρίζες, θεωρείται Εβραίος και του επιβάλλονται όλες οι κυρώσεις των ναζί.  

Πριν λίγες μέρες ολοκληρώθηκαν οι Ολυμπιακοί αγώνες που διεξήχθησαν 

στο Βερολίνο. Κάτω από την πίεση της γενικής κατακραυγής και της έκκλησης κάποιων ανθρώπων στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες για μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων, λόγω της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη χώρα υποδοχής, μετριάστηκαν οι επιθέσεις εναντίον μας μερικές βδομάδες πριν και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Βέβαια, κανένας Εβραίος αθλητής δεν αγωνίστηκε για τη Γερμανία εκτός από την ξιφομάχο, τη Χελένε Μάιερ. Το έκαναν μάλλον για να ρίξουν λίγη στάχτη στα μάτια του κόσμου. Ξέρουν αυτοί από τέτοιες τακτικές. Έχουν και την υποστήριξη αυτής της ανεκδιήγητης της Ρίφενσταλ.

Μακάρι να βγω ψεύτης, αλλά νομίζω ότι τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Οι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν μάλλον ένα μικρό διάλειμμα, πολύ φοβάμαι ότι θα επιστρέψουν δριμύτεροι. Μάλλον είναι η κατάλληλη στιγμή να φυγαδεύσουμε τον Μαξ. Πήρε υποτροφία για την Αμερική. Όσο κι αν μου λείψει,  πρέπει να αποφασίσουμε το καλύτερο για αυτόν.

                                                      Βιέννη, 10 Νοεμβρίου 1938

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, 

συγγνώμη που δε σου έγραψα εδώ και καιρό. Μας μποϊκοτάρουν τα μαγαζιά. Τα πράγματα έχουν ξεφύγει πια τελείως. Όλο αυτό το διάστημα προσπαθούσα να σώσω το βιβλιοπωλείο μας. Ο πατέρας μου με τόσο μεράκι και αγάπη είχε διαλέξει τα πάντα. Οι υπέροχες εβένινες βιβλιοθήκες, τα αμέτρητα βιβλία που έβρισκαν καταφύγιο σε αυτές, οι βιτρίνες με τις πένες, τα μελανοδοχεία, τα ράφια με τη γραφική ύλη. Πόσοι άνθρωποι του πνεύματος, πόσες αξέχαστες συζητήσεις έχουν γίνει σε αυτόν τον υπέροχο χώρο!

 Χτες το  βράδυ οι κόποι μιας ζωής έγιναν θρύψαλα, όπως έχει γίνει πια και η ίδια μας η ζωή. Ξαφνικά μες στη νύχτα ακούστηκε φασαρία απ' έξω και όταν κοίταξα απ’ το παράθυρο συνειδητοποίησα τη φρίκη που διαδραματιζόταν. Μια ομάδα από αντισημιτιστές γυρνούσαν την πόλη φω-

νάζοντας αντιεβραϊκά συνθήματα  και καταστρέφοντας στον δρόμο τους οτιδήποτε Εβραϊκό.  Στην αρχή, φοβήθηκα για το βιβλιοπωλείο, αλλά αυτός ο φόβος μετατράπηκε σε τρόμο για την ίδια μας τη ζωή, όταν είδα τους Εβραίους τραυματίες και νεκρούς που άφηναν πίσω τους οι ταραξίες. Όλη μου η έγνοια πήγε στην οικογένειά μου και το πώς θα μπορούσα να την προστατέψω. Πέρασα ολόκληρη τη νύχτα μου δίπλα στη Μάγια για να σιγουρευτώ ότι θα έμενε ασφαλής. Ευτυχώς έπειτα από λίγες ώρες  το πλήθος απομακρύνθηκε και  η Μάγια κατάφερε  να κοιμηθεί. Εγώ πάλι κοίταζα από το παράθυρο το χάος που είχε προκληθεί και ο φόβος με είχε κατακλύσει τόσο πολύ που δεν είχα το θάρρος ή το κουράγιο να βγω από το σπίτι να βοηθήσω τους τραυματισμένους συμπολίτες μου. Δε θα ξεχάσω ποτέ τα δάκρυα που έχυσα βλέποντας αιματοβαμμένα αδέρφια μου να σπαράζουν πάνω από το πτώμα κάποιου μέλους της οικογενείας τους και το αίσθημα της ανικανότητας που ένιωσα. Το πρωί οι φόβοι μου  επιβεβαιώ-

θηκαν. Περπατώντας στους γεμάτους από γυαλιά βιτρινών και άτακτους λεκέδες από αίμα δρόμους, συνειδητοποίησα ότι το βιβλιοπωλείο μου είχε την ίδια μοίρα με οτιδήποτε, άλλο Εβραϊκό. Τα βιβλία βρίσκονταν σκισμένα ή χαραγμένα στο πάτωμα ή στον δρόμο. Μα η βιτρίνα ήταν το θέαμα που προκαλούσε μία φρίκη αλλιώτικη. Ήταν εμφανές πως όποιος την έσπασε, θέλησε να την κάνει θρύψαλα κάτω στον δρόμο, αφού την είχε ήδη καταστρέψει ώστε να θρυμματίσει οτιδήποτε Εβραϊκό υπήρχε μέσα της και απειλούσε να εκφυλίσει την άρια νοοτροπία του.

Με τα πρόσφατα γεγονότα αρχίζω να πιστεύω πως έπρεπε να είχαμε φύγει για την Αμερική μαζί με τον Μαξ. Ο Θείος Σαμουήλ τα είχε φροντίσει όλα. Βλέπεις, αυτό που με κρατούσε εδώ, δεν υπάρχει πια. Το βιβλιοπωλείο μας χάθηκε μαζί με τις τελευταίες μου ελπίδες.  Ο χρόνος τελειώνει και πρέπει να πάρω κάποιες αποφάσεις, γιατί  σε λίγο ίσως να είναι πια αργά. 

                                                                            Βιέννη,  13 Μαΐου 1939

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

τα νέα αυτή την φορά είναι πολύ καλά! Το γερμανικό υπερωκεάνιο St. Louis μπορώ να πω ότι αυτή την φορά έχει αναπτερώσει τις ελπίδες μας και ίσως τελικά καταφέρουμε να ξεφύγουμε από αυτή την κόλαση που ζούμε. Όμως, για να μπορέσουμε να ταξιδέψουμε ως τον προορισμό μας, την Κούβα, θα πρέπει να διαθέτουμε συγκεκριμένες άδειες αποβίβασης, ώστε να μας επιτρέψουν να εισέλθουμε στην χώρα. Μαζεύουμε τα τελευταία μας χαρτιά. Λες να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από αυτή τη φρίκη; Είναι η πρώτη φορά ύστερα από τόσο καιρό που κατάφερα να χαμογελάσω λίγο. Η Μάγια μου ετοιμάζει τα πράγματα, περιμένει να σφιχταγκαλιάσει πάλι το Μαξ. Πόσο μου έχει λείψει ο γιος μου! Το μόνο που με παρηγορεί είναι ότι δεν πρόλαβε να δει 

τους εξευτελισμούς που ζουν οι φίλοι του, η οικογένειά του !Πρόσφατα πήρε κι άλλη υποτροφία στο μουσικό σχολείο που φοιτά.

Οι καθηγητές του μας έστειλαν επιστολή και μας έγραψαν ότι έχει εξαιρετικό ταλέντο στο πιάνο. Πάντα αγαπούσε τη μουσική αυτό το παιδί. Από μωρό προσπαθούσε να φτάσει το πιάνο στο σαλόνι και να χαϊδέψει τα πλήκτρα. Πότε θα τον σφίξω στην αγκαλιά μου, να του πω πόσο μου έλειψε και πόσο περήφανος είμαι για αυτόν;

Η Μάγια μου κάθε μέρα μυρίζει τα ρούχα του. Κάθε μέρα πάει στο δωμάτιό του και χαϊδεύει το κρεβάτι του και σιγοψιθυρίζει πράγματα. Δεν τις έχω πει πότε ότι το ξέρω. Μου αρέσει να την κοιτάζω! Τι υπέροχη γυναίκα! Τι υπέροχη μάνα! Χωρίς αυτήν δε ξέρω πώς θα άντεχα! Με όλα αυτά που συμβαίνουν έχω ξεχάσει να της πω πόσο την αγαπώ και πόσο τυχερός είμαι που την έχω δίπλα μου όλα αυτά τα χρονιά. Χωρίς αυτή θα ήμουν μισός άνθρωπος.

                                                                   St. Louis, 15 Μαΐου 1939

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

Σου γράφω από το πλοίο… Ταξιδεύουμε εδώ και δύο μέρες και ακόμα να βρω την Μάγια μου. Είμαστε πολλά άτομα στο πλοίο, γύρω στα 900 και σε λίγο θα σταματήσουμε στο Χερβούργο της Γαλλίας ώστε να επιβιβαστούν και άλλοι Εβραίοι. Το γεγονός ότι δεν βρίσκω την Μάγια με ανησυχεί σημαντικά, αλλά παράλληλα σκέφτομαι ότι μπορεί να είναι κάπου εδώ γύρω και απλά εγώ να μην την έχω εντοπίσει ακόμη.

Μέσα σε λίγες μέρες έπρεπε να βγάλουμε τα ταξιδιωτικά έγγραφα  ώστε να καταφέρουμε να φύγουμε από αυτή την κόλαση που ζούμε το συντομότερο δυνατόν. Πριν φύγω από το σπίτι, της είπα να περιμένει στο σημείο που πάντα συναντιόμασταν. Έτρεξα βιαστικός να παραλάβω τις άδειες -το πλοίο έφευγε σε  δυο μέρες-  και αν το χάναμε, θα μέναμε εδώ για πάντα, όμως συνέβη κάτι αναπάντεχο… Όταν επέστρεψα σπίτι μας, η Μάγια μου δεν ήταν

εκεί.  Έψαξα παντού και δεν ήταν πουθενά! Υπέθεσα πως είχε φύγει με το προηγούμενο τρένο για το Αμβούργο, γιατί όταν έφτασα στο σπίτι  είδα αυτά τα κτήνη να σέρνουν έξω από το σπίτι όσους δεν είχαν το κουράγιο να εγκαταλείψουν το βιός τους, τους κόπους μιας ζωής. Της είχα πει, αν γινόταν κάτι  όσο έλειπα, να πάρει το πρώτο τρένο και να φύγει για το Αμβούργο, αλλιώς  θα ξανασυναντιόμασταν στο παγκάκι που είναι στο πάρκο απέναντι από το σπίτι μας.