Πόσο σημαντική είναι η πολιτική προστασία απέναντι σε κάθε κίνδυνο??

Αν λειτουργεί σωστά και υπεύθυνα σε όλα του τα χρονικά στάδια, τότε και οι συνέπειες θα έχουν το μικρότερο δυνατό αποτύπωμα στο περιβάλλον...

Ο εργαστηριακός μας κύκλος περιλάμβανε 7 εργαστηριακά στάδια, τα οποία και παρουσιάζονται συνοπτικά ως ακολούθως...

1o: Καλωσόρισμα των μαθητών, με σχηματισμό κύκλου ομάδας, ώστε οι μαθητές να γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους ως προς το ζητούμενο. Ποιες ήταν οι αρχικές σκέψεις τους;  Τι περίμεναν να μάθουν από τον συγκεκριμένο κύκλο? Η Δέσμευση για την ομαλή και ασφαλή λειτουργία της ομάδας κλειδώθηκε με το αντίστοιχο Συμφωνητικό καλής Λειτουργίας τμήματος, όπου και ετέθησαν οι όροι καλής λειτουργίας. Δόθηκε  έμφαση στο δικαίωμα του παιδιού να απολαμβάνει και να ζει σε ένα ασφαλές, από κινδύνους, περιβάλλον.

2ο:Υλοποίηση Φύλλου εργασίας "Από τη βροχή στην πλημμύρα". Μελέτη των παραγόντων που διαμορφώνουν και επηρεάζουν τη δυναμική ενός ποταμού... 

3ο: Εφαρμογή της μελέτης περίπτωσης "Πλημμύρες στην Εύβοια, 2022", μέσω νέου φύλλου εργασίας/Τηλεσυνάντηση με τον καθηγητή Γεωλογίας στο ΕΚΠΑ ,Μιχάλη Διακάκη, ο οποίος ειδικεύεται στον πλημμυρικό κίνδυνο. 

4ο: Πραγματοποίηση πειράματος προσομοίωσης πλημμύρας σε πλατφόρμα, σε συνθήκες εξωτερικού πεδίου.

5ο: Υλοποίηση θεατρικού παιχνιδιού με διαμοιρασμό ρόλων (επιστήμονες, κεντρική εξουσία, περιβαλλοντικές ομάδες, κάτοικοι της περιοχής, εθελοντές) στους μαθητές/Πραγματοποίηση συνεδρίασης, στηριζόμενοι στη μελέτη του υλικού των Πλημμυρών στην Εύβοια. 

6ο: Διαμοιρασμός έντυπου Αυτο/Ετεροαξιολόγησης του εργαστηριακου κύκλου στους μαθητές. Οι μαθητές εκτός από την προσωπική τους θέση, αξιολογούν τι πιστεύουν πως έμαθαν οι συμμαθητές τους μετά τη λήξη του κύκλου.

7ο: Προετοιμασία με τους μαθητές για την υλοποίηση του 1ου ψηφιακού βιβλίου...

ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΠΟΤΑΜΙ; Παρατηρείστε τον υδρολογικό κύκλο στη φύση... 

Το ποτάμι είναι μέρος αυτού του κύκλου!! Διαμορφώνεται όταν τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα έρχονται σε επαφή με το έδαφος. Η επιφανειακή απορροή αυτών των νερών, λοιπόν, είναι το ποτάμι. Όπως φαίνεται από το σχήμα, το ποτάμι τροφοδοτείται από τα νερά της βροχής, το λιώσιμο του πάγου αλλά κυρίως από το υπόγειο νερό. Ξεκινάει από τις πηγές και καταλήγει στις εκβολές. 

Μερικά από τα χαρακτηριστικά ενός ποταμού και οι αντίστοιχοι παράγοντες που τα επηρεάζουν είναι: 

α) η Παροχή, από το κλίμα της περιοχής,

β) το Μήκος, από την έκταση της επιφάνειας που διατρέχει,

γ) η Ορμητικότητα, από το ανάγλυφο (ορεινό ή πεδινό).

Ποια άλλα χαρακτηριστικά ενός ποταμού ή που σχετίζονται με αυτόν, πρέπει να ξέρω;

α) τον υδροκρίτη, που είναι η νοητή γραμμή που ενώνει τα υψηλότερα σημεία της περιοχής και που αν πέσει νερό της βροχής θα κινηθεί στην ενδιάμεση περιοχή, σχηματίζοντας την υδρογραφική λεκάνη.

β) την κοίτη, που είναι ο "δρόμος" που κινείται το ποτάμι και έχει σχηματιστεί από τη διάβρωση του νερού. 

γ) το Δέλτα. Όταν μειώνεται η μεταφορική ικανότητα του ποταμού εκβάλοντας είτε σε μια θάλασσα ή σε λίμνη, σχηματίζεται ένας χώρος όπου διαχωρίζονται τα νερά του και αποθέτει τα υλικά όπου μετέφερε. Αποτελείται από δύο τμήματα (το χερσαίο και το υποθαλάσσιο)

Γιατί, όμως,  οι άνθρωποι προτιμούν να μένουν δίπλα σε ένα ποτάμι;

Παρά τη μεγάλη επικινδυνότητα της κατάστασης (πλημμυρικά αποτελέσματα, επιπτώσεις...), οι άνθρωποι, από τα πολύ παλιά χρόνια, προτιμούσαν να μένουν κοντά στα ποτάμια, λόγω:

α) της γονιμότητας της περιοχής, καθώς τα ποτάμια δημιουργούν προσχωσιγενείς πεδιάδες με τα υλικά που αποθέτουν κατά τις πλημμύρες

β) της χρήσης του γλυκού νερού από τους ανθρώπους για διάφορες χρήσεις (ύδρευση, άρδευση, άμυνα κλπ)

Μόνο που στη σύγχρονη εποχή η ανθρώπινη επέκταση έχει πάρει διαστάσεις που εγκυμονεί κινδύνους, συγκεκριμένα πλημμυρικούς. Έχουν "αγκαλιάσει" τη ροή του ρεύματος με πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως οικιστικής και αγροτικής μορφής.

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ, ως παράδειγμα...

Έχετε παρατηρήσει, πως κάποιες μεταβολές στη φύση, μεταβάλουν και το χαρακτήρα ενός ποταμού; 

Για παράδειγμα, οι αλλαγές των δεικτών της θερμοκρασίας και των κατακρημνισμάτων, συμβάλλουν σημαντικά προς σε αυτή την κατεύθυνση, καθώς μπορεί να προκαλέσουν  πλημμύρες ή ξηρασία σε ένα ποτάμι. 

Ας το δούμε, λοιπόν, μέσα από την ακόλουθη μελέτη περίπτωσης, αυτήν της Πλημμύρας στην Εύβοια, τον Αύγουστο του 2020.

Στις 09 Αυγούστου 2020 στην κεντρική Εύβοια, στα πολύ μεγάλα υψόμετρα του όρους Δίρφυς, έριξε μεγάλα ύψη βροχής (έως 200mm) για πάνω από 5 ώρες. Τα μεγαλύτερα πλημμυρικά φαινόμενα εντοπίστηκαν, στις περιοχές των ποταμών Λίλαντα και Μεσσαπίου. Πολλές περιοχές επηρεάστηκαν αρνητικά, όπως το Βασιλικό, τα Ψαχνά, τα Πολιτικά κ.α.

Πώς μελετάται ένα πλημμυρικό φαινόμενο και τι αναζητάται, σε μια καταστροφή;

Μετά το πέρας του φαινομένου, επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, συνεργάζονται και  ξεκινούν ερευνητική μελέτη στο πεδίο. Καταρχάς, καταγράφουν τις επιπτώσεις στο φυσικό αλλά και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. 

Στη συνέχεια, διεξάγουν έρευνα ανοιχτού πεδίου αναζητώντας τα αίτια που οδήγησαν αλλά και ενίσχυσαν το ίδιο το φυσικό φαινόμενο.

Έτσι και οι επιστήμονες, μετά τη συγκεκριμένη πλημμύρα, βγήκαν στην ύπαιθρο και ξεκίνησαν την ερευνητική τους μελέτη...

Τις επιπτώσεις, που κατέγραψαν, τις  χώρισαν σε τρεις κατηγορίες. Αυτές που αφορούσαν:

α) στο φυσικό περιβάλλον, όπου παρατήρησαν διάβρωση του εδάφους, καταστροφή βιοποικιλότητας, ρύπανση και επιβάρυνση με φερτά υλικά, κατολισθήσεις...

β) στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Κατέγραψαν καταστροφές σε πολλά  δημόσια έργα και υποδομές (γέφυρες, γήπεδα, σχολεία, δρόμοι...), σπίτια, καταστήματα, γενικά σε μεγάλο μέρος του πολεοδομικού ιστού.

γ) στην ανθρώπινη διάσταση, όπου εκεί κατέγραψαν οχτώ θανάτους, ψυχολογικές επιπτώσεις, οικονομικές απώλειες, αλλαγή στην καθημερινότητα των  πολιτών...

Για να συμβούν όλες αυτές οι επιπτώσεις, κάτι πρέπει να προηγήθηκε... Τι έφταιξε, τι τις προκάλεσε;

Αυτό ερμηνεύεται από τους επιστήμονες ως αναζήτηση του αιτίου ή καλύτερα των αιτιών του φαινομένου. Έτσι. λοιπόν, κατέληξαν πως όλα είχαν άμεση σύνδεση με:

α) τα καιρικά φαινόμενα της χρονικής περιόδου. Το μεγάλο ύψος βροχής, η έντασή της, η χωρική εξάπλωση του φαινομένου, για μεγάλο χρονικό διάστημα.

β) τη γεωμορφολογία της περιοχής. Οι έντονες κλίσεις διαβρώθηκαν, προκαλώντας κατολισθήσεις, όπου όλο αυτό προκάλεσε μεγάλη αύξηση  του όγκου του νερού στα ποτάμια.

γ) το ρόλο άλλων φαινομένων. Μην ξεχνάτε πως είχαν προηγηθεί οι πυρκαγιές στα Ψαχνά το 2019.

δ) ανθρωπογενή αίτια. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στις κοίτες των ποταμών, καθώς και οι αυθαίρετες δομές στο φυσικό περιβάλλον ανάπτυξης του ποταμού, θεωρούνται οι πιο ισχυρές αποδόσεις. 

Και τώρα τι κάνουμε; Αναλαμβάνουμε δράση;

Βασικά, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να εστιάσουμε στις παραμέτρους που επηρεάζουν το καταστροφικό φαινόμενο και να τις αξιολογήσουμε... Ποιες μπορούμε να επηρεάσουμε και να αναστρέψουμε; 

Φυσικά εκεί που μπορεί να επέμβει ο άνθρωπος είναι στους ανθρωπογενείς παράγοντες και όχι στους υπόλοιπους. Οι υπόλοιποι παράγοντες εντάσσονται στους μηχανισμούς που έχουν να κάνουν με το παγκόσμιο σύστημα αναφοράς, όπου ο άνθρωπος δε μπορεί να ελέγξει... 

Ποιες θα μπορούσε να είναι οι ενέργειες της πολιτείας ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις μιας μελλοντικής καταστροφικής πλημμύρας; 

Ώρα για δράση και αλλαγή λοιπόν, με τους Επιστήμονες να παίρνουν πρώτοι το λόγο στην Ολομέλεια της τάξης...   Πρότειναν λοιπόν:

"α) Τη Συνεργασία της πολιτείας με ερευνητικούς φορείς και στελέχωση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της περιφέρειας και δήμων με επιστημονικό προσωπικό.

β) την Εκπόνηση σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και άμεσων επεμβάσεων στις λεκάνες απορροής.

γ) Την Κατασκευή ισχυρών ανασχετικών φραγμάτων.

δ) Τη Χρήση πρότυπων συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης.

ε) Την Αλλαγή του χάρτη χρήσης Γης από τον άνθρωπο, απομάκρυνση δομών σε χώρους επιρροής του ποτάμιου συστήματος/Επαναφορά του ποταμού στην αρχική του ανάπτυξη 

στ) Την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση πληθυσμού/Αλλαγή στάσης και απόκτησης περιβαλλοντικής κουλτούρας/Αναδασώσεις..."

Μετά το λόγο των Επιστημόνων στην ολομέλεια,  ακολούθησαν και οι υπόλοιπες προτάσεις των Ομάδων. Έτσι, καταθέτονται τα ακόλουθα πρακτικά της συνεδρίασης!!

(◔◡◔) Αγανακτισμένοι κάτοικοι: "Θέλουμε να στραφούμε προς το κράτος που φαίνεται να κατηγορεί εμάς για τη λάθος επιλογή μέρους χτίσιμο σπιτιού. Απαιτούμε γρήγορα αποζημίωση και τη μεταφορά των σπιτιών μας μακριά από τα ποτάμια για να μην ξαναυπάρξει ίδια καταστροφή καθώς και φάρμακα για τους τραυματισμένους πολίτες. Όλα αυτά  θα θέλαμε να γίνουν όσο πιο δυνατόν γρήγορα γίνεται για να επιστρέψουμε πίσω στην κανονικότητα μας...."

(◔◡◔) Εθελοντές:  "θα προτείναμε η κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει  και εμάς τους εθελοντές ώστε να βοηθήσουμε όσο δυνατόν μπορούμε στην επισκευή των σπιτιών και των περιουσιών των κατοίκων/Διοργάνωση εκδηλώσεων για να μαζευτούν χρήματα/Δράσεις δενδροφύτευσης, αποκατάστασης στο περιβάλλον...."

(◔◡◔) Περιβαλλοντικές Ομάδες: "Μετά τη μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή, η οποία καταγράφηκε από την έρευνα μας (διάβρωση, κατολισθήσεις, θάνατος ζώων κλπ), προτείνουμε τη σύμπραξη ενεργειών μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων Ομάδων για τη μελλοντική αποκατάσταση αυτού..."

(◔◡◔) Κυβέρνηση/Περιφέρεια/Δήμος: "Ως ανώτατη Αρχή, αρχικά εκφράζουμε τη θλίψη μας για το γεγονός. Θα χρηματοδοτήσουμε: 

α) και θα αποζημιώσουμε τους ανθρώπους που έχουν υποστεί ζημιά στις περιουσίες τους  (καθώς η άδεια που δόθηκε για την κατασκευή των σπιτιών ήταν και λάθος δικό μας)

β) τους εθελοντές ώστε να βοηθήσουν στην επισκευή των σπιτιών και περιουσιών των κατοίκων.

γ) και τους επιστήμονες ώστε να γίνει γρηγορότερη και με ασφάλεια η μελέτη των έργων για να μην ξαναϋπάρξει  παρόμοια  καταστροφική κατάσταση..."

Στο τέλος της ολομέλειας, οι μαθητές έβγαλαν το ακόλουθο συμπέρασμα.

"Χωριστήκαμε σε 5 ομάδες: Στους εθελοντές ,στην κυβέρνηση, στους επιστήμονες, στην περιβαλλοντική ομάδα και στους αγανακτισμένους κατοίκους. Διαπιστώσαμε ότι το να έχεις μια τεκμηριωμένη θέση σε ένα τόσο σημαντικό θέμα είναι πολύ δύσκολο... Αφήσαμε τις γνώμες όλων των παιδιών να ακουστούν, παρόλο που διαφωνούσαμε.... Το συζητήσαμε και καταλήξαμε σε λύσεις."

 Ενισχύθηκαν, έτσι, οι δημοκρατικές αξίες λειτουργίας του τμήματος, με σκοπό την ανάληψη ευθυνών, ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των μαθητών.... Οι μαθητές είναι μέρος του κοινωνικού συνόλου και θα πρέπει να εκπαιδευτούν ως προς τα ζητούμενα.  Δύσκολη φάση η συνεδρίαση;  Μπορεί... Όμως, από εμάς εξαρτάται, από την οικολογική μας ευαισθησία και το σεβασμό στη σωστή επικοινωνία!