Katkıda bulunan tüm öğretmen arkadaşlarımıza, öğrencilermize ve onları destekleyen velilerimize teşekkürlerimizle...

SABAHATTİN ALİ 

SES

Bizi Beyşehir'den Konya'ya götüren kamyon, Barsakderesi

 dedikleri bir boğazda sakatlandı. Şoför ve muavini motor kapaklarını açtılar. Oturdukları minderi kaldırıp onun altından çıkardıkları  bir sürü alet ve edevatı ortaya döktüler. Ondan sonra  saatlerce süren bir tamir başladı. Bazen her ikisi makinenin altına  sürünüp arka üstü yatıyorlar ve elleriyle motorun alt kısmını  kurcalıyorlar, bazen da biri şoför mahallinde gaza basıyor ve  motoru işletiyor ve diğeri bu esnada porselen başlıklı birtakım  memeleri yerlerinden oynatıyordu.

SES

SABAHATTİN  ALİ

 İkindi güneşi altında kamyonun muşamba kaplı karoseri

 tahammül edilemeyecek bir hal almıştı. Yolcular birer birer atlayıp

dağıldılar. Bir kısmı merakla şoförü seyrediyor ve o dinlenmek

 için motordan biraz başını kaldırıp duracak olsa:

 -Bitti mi?- diye heyecanla soruyordu. 

 Daha az meraklı birkaç yolcu ile ben ve arkadaşım boğazın

 garp tarafına, gölge bir yere doğru yürüdük ve birer taşın üstüne

 oturup beklemeye ve etrafımıza bakınmaya başladık.

 Kamyonun durduğu yerin biraz ilerisinde, yolun kenarında

 iki çadır ve bunların etrafında birkaç kazma kürek ile bir el

 arabası vardı. Daha uzakta ise taş kırmakla ve kum taşımakla

 meşgul bir miktar yol amelesi görülüyordu.

Güneş arkamızdaki sırta gömüldükçe, karşı taraftaki tepenin

 üzerine serpilmiş bulunan çam ağaçlarına gitgide kırmızılaşan

 bir ışık yolluyor, vadiyi süratle artan bir loşluğa terk ediyordu.

 Serin bir ilkbahar günü idi ve orta yerde akan küçük dere

 mırıltıya benzer seslerini duyurmaya başlıyordu.

 Yoldan birkaç araba ve otomobil gelip geçti. Bizim kamyonun

 yanında biraz durdular ve şoföre bir şey lazım mı, diye

 sordular. İçerisinde boş yer bulunan bir kamyon, vakit geçtikçe

 telaşları artan ve mütemadiyen şoföre söylenen bizim yolculardan

iki kadını aldı, Konya'ya götürdü. 

SES

SABAHATTİN  ALİ

 Diğer yolcular grup grup oturmuşlar, bir şeyler anlatıyorlardı.

 Bizim yanımızda bulunan ve buraya yakın köylerden birinde

 bakkal olduğunu söyleyen tahta ayaklı bir ihtiyar, kalkıp

 otomobile gitti, çuvalını sırtladı, şoföre birkaç küfür savurduktan

 sonra yola düzüldü.

 Adamakıllı akşam olmuştu. Yol amelesi, çadırlarına dönerek

 ateş yakmaya başlamışlardı. Bizim kamyon şosenin bir kenarında

 muazzam bir hayvan ölüsü gibi hareketsiz duruyordu.

Şoför ve muavini, üstleri yağ ve toprak içinde, yüzlerinden siyah

 terler damlayarak, bir kenara oturup uzunca bir dinlenme

 yapıyorlardı.

SES

SABAHATTİN  ALİ

 Yolcuların ekserisi bu gibi hadiselere alışık oldukları için,

 sadece başlarını sallıyorlar ve sepetlerini, çıkınlarını açarak bir

şeyler yiyorlardı.

 Bir müddet daha geçip, ortalık adamakıllı kararınca şoför,

 yol amelesinden bir fener alarak yeniden işine koyuldu. Biz

 yolcular, birdenbire çöken sükutun içinde, olduğumuz yerlere

 uzanmış, kımıldamadan duruyorduk.

Arkamızda güneşin kaybolup gittiği tepenin ağaçları birdenbire

 mavimtırak ve soluk bir ışığa gömüldü. Arkadaşımın

 yüzüne baktım. O, gözlerini karşıya dikmişti. Yamacın üzerine

 seyrekçe serpilmiş olan siyah çamlar, süratle aydınlanan gökyüzüne

 titrek siluetler çiziyorlardı. Arkadaşım bir müddet bunları

 seyrettikten sonra:

 -Neredeyse ay görünecek!- dedi.

 Tam bu sırada, kekik kokuları ve ince çıtırtılarla dolu havayı

 hafiften gelen bir saz sesi titretti. Müzikle uğraşan ve bir müzik

 mektebinde vazifesi olan arkadaşım doğruldu. Kaşlarını çatarak

 dinlemeye başladı.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Yol amelesinin çadırı tarafından gelen saz sesi, ustaca çalınan

 bir meyandan sonra, susar gibi oldu ve bir erkek sesi o zamana

 kadar duymadığımız, fakat bize yabancı da gelmeyen bir

 halk şarkısı söylemeye başladı:

 Döndüm daldan kopan kuru yaprağa

 Seher yeli, dağıt beni, kır beni; 

Götür tozlarımı burdan uzağa 

 Yarin çıplak ayağına sür beni...

Bu sefer ben de doğruldum. Saz tekrar kıvrak bir ara nağmesine

 başladığı halde, kulağımda hala deminki sesin çınlamaları vardı.

 Arkadaşım:

 -Bu ne?- demek ister gibi yüzüme baktı.

 -Fevkalade!- diye mırıldandım.

 Ses tekrar ve bütün vadiyi çınlatırcasına başladı:

 Aldım sazı çıktım gurbet görmeye,

 Dönüp yare geldim yüzüm sürmeye,

 Ne lüzum var şuna, buna sormaya,

 Senden ayrı ne hal oldum, gör beni.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Ömrümde bu kadar gür, tatlı bir erkek sesi dinlememiştim.

 Bir insan gırtlağından bu kadar manalı ve sarıcı seslerin nasıl

 çıkabildiğine hayret ediyordum. Arkadaşım kalktı, beni de kaldırdı.

 Amelenin çadırına doğru yürümeye başladık.

Ovada, çadırın önünde, dört beş kişi oturmuşlardı. Etraflarında

 kazma ve kürek serpilmiş duruyordu. Çadırın kapısına

 asılmış bir fener sallandıkça, vadinin içine doğru uzanan ve

 başları karanlıkta kaybolan gölgeler belli belirsiz kımıldıyorlardı.

 Yirmi yaşından fazla göstermeyen bir delikanlı çadırın

 önünde, yan yatırılmış bir el arabasının üstüne oturarak saz çalıyordu.

 Başı göğsüne yatmış ve gözleri yere dikilmiş olduğu

 için çehresini tamamen görmeye imkan yoktu.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Fenerin aydınlattığı

 alnı ter damlalarıyla kaplı idi. Sazının uzun sapı, şaşırtıcı

 bir süratle aşağı yukarı kayan parmaklarının altında, canlı bir

 mahluk gibi titriyordu. Tellere vuran sağ eli, küçük fakat kendinden

 emin hareketler yapıyor, bu el sazın gövdesine her yaklaştıkça,

insan, sanki o tahta ile bu et arasında gizli, fakat çok

 manalı ve mühim bir konuşma oluyormuş zannediyordu.

Çadırı ve bulunduğumuz yeri bir aydınlık yalayıp geçti,

 vadinin öbür ucuna kadar uzandı. Başımızı kaldırdık, karşımızdaki

 sırtı aşıp yukarı fırlayan ayı gördük.

 Saz çalan delikanlı da başını kaldırdı ve gözlerini biraz yumarak,

 tam karşısında beliren bu aydınlık yüzlü dinleyiciyi

 süzdü. Sonra saza vuran eli yavaşladı, gözleri kapandı, boğazı

 gerildi ve yüzü kırmızılaştı. Biz hayretle onu seyrederken, ince

 dudaklarının arasından beyaz dişler göründü ve delikanlı, bu

 sefer aya hitap eder gibi, şarkısına devam etti:

SES

SABAHATTİN  ALİ

Ayın şavkı vurur sazım üstüne,

 Söz söyleyen yoktur sözüm üstüne

  Gel ey hilal kaşlım, dizim üstüne

  Ay bir yandan, sen bir yandan sar beni.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Otomobilin diğer yolcuları da toplanmışlardı. Herkes hayretle

 bu kıpkırmızı yüzlü gence bakıyorlardı. O, esrarlı bir dil

 konuşan ellerini sazın üzerinde hareket ettirmeye başlamış ve

 gözlerini yere yahut kucağından fırlamak ister gibi sıçrayan sazına

 dikmişti. Pek az bir duraklamadan sonra, bu sefer başını

 kaldırmadan, daha yavaş, fakat eskisi kadar tatlı ve derinden

 gelen bir sesle şunları okudu 

Sekiz yıldır uğramadım yurduma,

Dert ortağı aramadım derdime,

  Geleceksen bir gün düşüp ardıma,

 Kula değil, yüreğine sor beni.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Ve sazını, iki kuvvetli vuruştan sonra, yanına bırakarak başını

 kaldırdı. Orada bulunanlardan birkaçı, yaşa, diye bağırdılar.

 O, gözlerini hiç kimsenin üzerinde durdurmayarak, boşlukta

 dolaştırmaya başladı. Hafifçe tebessüm etmeye de çalışıyordu.

 Arkadaşım yanına sokularak sordu:

 -Senin adın ne oğlum?-

 -Ali!-

 -Nerelisin?-

 -Sıvaslıyım!-

-Sazı nerede öğrendin?-

 -Ne bileyim? Küçükten beri çalarım.-

 -Söylemeyi?-

 -Onu da öyle... Sonra bir iki usta aşık yanında gezdim.-

SES

SABAHATTİN  ALİ

Arkadaşım bana baktı:

 -Harikulade bir ses azizim, yıllarca arasak bulamayız. Ben

 bu oğlanın arkasını bırakmam!- dedi. Sonra tekrar ona dönerek

 yaşını sordu. Yirmi iki imiş. Cebinden defterini çıkararak bir

şeyler not etti ve delikanlının adresini almak istedi. Çocuk evvela

şaşırdı. Verecek bir adresi yoktu. Bugün burda, yarın orda

 amelelik yapıyordu. -Beyşehir yolunda Sıvaslı Ali desen olmaz

 mı?- diye soruyordu. Nihayet Konya'da, gelip geçtikçe uğradığı

 bir hanın ismini söyledi. Dostum onları da kaydetti. Bu sırada,

 epeyden beri yanımızda durup bizimle saz dinleyen şoför:

-Beyler, otomobil hazır!- dedi.

 Delikanlıya birkaç şarkı daha söyletmeye hazırlanan arkadaşım,

diğer yolcuların hemen yerlerinden fırladıklarını ve torbalarını,

 çantalarını kavrayıp kamyona doğru yollandıklarını

 görünce içini çekti, sonra yerinden doğrulmuş olan Ali'ye döndü:

 -Seni arattırıp bulursam hemen gel. Sana paralı bir iş bulurum,

 daha usta aşıkların yanında çalışır, sazını ilerletirsin, olmaz mı?-

SES

SABAHATTİN  ALİ

Ali hiçbir şey anlamadan tasdik etti! 

 -Olur beyim!

 Omuzuna vurup: 

 -Hadi bakalım, allahaısmarladık, dedik.

 Bütün amele hep birden: 

 -Selametle- dediler ve biz ayrılırken, Ali'nin etrafına toplanıp

 gülüşerek onunla konuşmaya başladılar. Herhalde, arkadaşımın

 sözlerini kendi kendilerine izaha ve bundan Ali için parlak

 neticeler çıkarmaya çalışıyorlardı.

Dostum, Ankara'ya geldikten sonra, hakikaten o delikanlının

 işi ile hiç durmadan meşgul oldu. Onu bir müzik mektebinde

 yetiştirmeye muhakkak azmetmişti. Bu kadar üstüne düştüğü

 bu iş hakkında konuştuğumuz zaman:

SES

SABAHATTİN  ALİ

-Bilmezsin, kardeşim- diyordu. -Oğlanın sesi kulaklarımdan

 gitmiyor, ben bu işin acemisi değilim, aşağı yukarı kendime

 insan sesi esnafı diyebilirim, fakat böyle bir sesi az dinledim.-

 Ben de kendisi gibi düşünmekle beraber, daha akıllı görünmek

 için şöyle diyordum:

-Hakkın var. Fakat o sesin bizim üzerimizde bu kadar kuvvetli

 bir iz bırakmasında onu dinlediğimiz gecenin hiç tesiri

 yok mu idi acaba? Mehtap! Şırıltısı kah duyulan kah kaybolan

 küçük dere... İki dağ arasında uzanan kıvrıntılı dar vadi ve nihayet

hiç beklemediğimiz bir amele  çadırından tabiatın içine

 yayılıveren bir ses... Bütün bunlar, o gecenin ürkek sessizliğinde

 bizi garip bir romantizm içine atmış ve alelade veya biraz

 daha iyice bir sesi bize fevkalade gibi göstermiş olamaz mı?

SES

SABAHATTİN  ALİ

Fakat bunlara rağmen, Sıvaslı Ali'yi buldurup Ankara'ya

 getirmek ve onu burada da dinleyerek sesini terbiye ve inkişaf

ettirmek, itiraz edilecek bir fikir değildi. Ne kadar yanılmış dahi

 olsak, herhalde birinci sınıf bir istidat karşısında bulunduğumuz

 inkar edilemezdi. 

 Arkadaşım şimdiden hülyalar içinde yüzüyordu. Sivaslı

 Ali'nin bir gün meşhur ve dünyaca tanınmış bir opera tenoru

 olarak Avrupa şehirlerinde konserler verdiğini düşünüyor:

 -Onun frak içindeki vücudunu ve beyaz yakasından fırlayan

 kırmızı yüzünü görmek, harikulade bir şey olacak!- diyordu.

SES

SABAHATTİN  ALİ

 Nihayet istediğini yaptırdı. Birçok yerlere başvurarak Sivaslı

 Ali'nin Ankara'ya getirilmesini temin etti. Bu işlerle uğraşan

 makamlar, zaten yeni istidatlar aramakta idiler. Sık sık imtihanlar yapılıyor ve opera mugannisi yetiştirmek için talebe seçiliyordu.

 Bu meyanda Konya'ya yazıldı. Pek uzun olmayan bir

 araştırmadan sonra bizim genç tenor bulduruldu. Yol parası

 Konya Belediyesince temin edilerek Ankara'ya gönderildi. 

İmtihanın yapılacağı mektebin müdür odasına girer girmez,

 bir kenarda elinde sazıyla bekleyen Sıvaslı Ali'yi tanıdım.

 Yüzü biraz daha kırmızı, bakışları adamakıllı ürkekti. Ökçesi

 basık ayakkabılarının arkasından topukları delik çorapları görünüyor ve üzerinde bulunduğu halı, tabanlarını yakıyormuş

gibi sık sık ayak değiştiriyordu. Sazını bir silah gibi sağ ayağının

 kenarına dayamış, sapını iki parmağıyla yakalamıştı. Odada

 konuşup gülüşenlerin yüzüne bakmıyor, gözlerini yerde ve

 karşı duvarda gezdiriyordu.

SES

SABAHATTİN  ALİ

 Odadakilerle selamlaştıktan sonra Ali ile konuştum. Yolculuğun nasıl geçtiğini sordum. -Kötü değil!- dedi. Elindeki saz yeni idi. Gülümseyerek yüzüne baktım, derhal anladı: -İndiğim handa buldum, sekiz kağıt verip aldım. Benim kırık saz ile efendilere çalmak yakışık almaz herhalde!- dedi. 

Siyah ve güzel gözleri, şimdi aydınlıkta ve açık olduğu halde,

 bana o akşam gördüğüm gibi yarı kapalı hissini verdiler.

 Dikkat edince, bu büyük ve dalgın gözlerin daimi bir rüya içinde

 yaşadığını fark ettim. Bir anda kendimi onun yerine koymak

 istedim.

SES

SABAHATTİN  ALİ

Buraya kim bilir neler düşünerek gelmişti? Herhalde dostumun

 kafasından geçen opera muganniliği ve fraklı Avrupa

 konserleri, ona yabancı idi. Olsa olsa Ankara'da -büyüklerden-

 birkaç kişinin kendisini dinleyeceğini, belki beş on kuruş vereceğini

 düşünmüş olabilirdi. Hatta belki de daha sağlam bir istikbalin

 kendisini beklediğini sanıyor, beğenildiği takdirde hademelik,

kapıcılık gibi bir işe konularak kayırılacağını ve ara sıra

 -büyük- meclislerde saz çalıp beş on kuruş alacağını ümit

 ediyordu. Bazan valilerin bile böyle aşıkları koruduklarını, onlara

 meclislerinde saz çaldırdıklarını herhalde duymuştu.